نقش بهزیستی و تامین اجتماعی در ارتقای کیفیت زندگی

تاریخچه بهزیستی و تامین اجتماعی در جهان

نهاد‌های بهزیستی و تامین اجتماعی از قرن‌ها پیش در جوامع مختلف شکل گرفته‌اند، ابتدا به شکل خیریه‌های محلی و نهادهای مذهبی بودند که به نیازمندان و فقرا کمک می‌کردند. این نهادها عمدتاً توسط کلیساها و جوامع محلی اداره می‌شدند و خدمات اولیه‌ای مانند غذا، پوشاک و پناهگاه ارائه می‌دادند.

تحول در قرن نوزدهم

با آغاز انقلاب صنعتی و افزایش شهرنشینی، نیاز به سیستم‌های منسجم‌تر و دولتی برای حمایت از کارگران و خانواده‌های آن‌ها افزایش یافت. در این دوران، بسیاری از کشورها شروع به معرفی قوانین کار و سیستم‌های بیمه اجتماعی کردند تا از کارگران در برابر بیماری، بیکاری و پیری حمایت کنند.

توسعه پس از جنگ جهانی دوم

پس از جنگ جهانی دوم، بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته به سمت ایجاد سیستم‌های جامع‌تر و گسترده‌تر تامین اجتماعی حرکت کردند. این سیستم‌ها شامل بیمه‌های بهداشتی، بازنشستگی، بیکاری و خدمات بهزیستی برای همه شهروندان شدند. هدف از این سیستم‌ها فراهم کردن امنیت اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی برای همه افراد جامعه بود.

تاریخچه و تحولات بهزیستی و تامین اجتماعی در ایران

بهزیستی، عبارت است از مجموعه‌ای هماهنگ از برنامه‌ها و فعالیت‌هایی که تحت نظارت و کمک دولت، برای بهبود زندگی افراد و گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه، انجام می‌شود، این تعریفی است که سازمان ملل متحد از بهزیستی ارائه کرده است.
در ایران، لایحه بهزیستی در سال ۱۳۵۹ توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و سازمان بهزیستی کشور تأسیس شد.
از بدو تأسیس آن، ۵۲ وظیفه بر عهده این سازمان گذاشته شد، که رسیدگی به امور کودکان بی‌سرپرست (شیرخوارگاه‌ها و مراکز شبه خانواده)، زنان بی‌سرپرست و سرپرست خانوار، مسئولیت سلامت روان جامعه، امور مربوط مهدهای کودک، سالمندان، معلولان، کودکان کار و خیابانی، زنان آسیب دیده و در معرض آسیب، کاهش طلاق، مشاوره، اشتغال و مسکن، آموزش‌های پیش از ازدواج و … بخشی از آن است.
امروزه، بسیاری از کشورها سیستم‌های پیچیده و جامعی برای بهزیستی و تامین اجتماعی دارند که از طریق سیاست‌ها و برنامه‌های مختلف، به حمایت از اقشار مختلف جامعه می‌پردازند.

حمایت از اقشار آسیب‌پذیر

یکی از مهم‌ترین اهداف سیستم‌های بهزیستی و تامین اجتماعی، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه است. این حمایت‌ها شامل ارائه کمک‌های مالی، خدمات درمانی و مشاوره‌ای و برنامه‌های توانبخشی است. در ایران، سازمان بهزیستی و سازمان تأمین اجتماعی با ارائه خدمات متنوعی همچون کمک‌های مالی به افراد نیازمند، خدمات درمانی رایگان یا با هزینه کم، و برنامه‌های توانبخشی برای افراد با ناتوانی‌های جسمی و ذهنی، به حمایت از اقشار آسیب‌پذیر می‌پردازند.

این خدمات به افراد کمک می‌کنند تا بتوانند با چالش‌های زندگی خود بهتر مقابله کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. همچنین، برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌ای می‌توانند به افزایش آگاهی و توانمندی این افراد کمک کنند.

چالش‌ها و فرصت‌ها در ایران

در ایران، بهزیستی و تامین اجتماعی با چالش‌های متعددی مواجه است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به محدودیت منابع مالی، نابرابری در توزیع خدمات و عدم هماهنگی بین نهادهای مختلف اشاره کرد. همچنین، مشکلاتی نظیر کاهش بودجه‌های دولتی، افزایش جمعیت و نیاز به خدمات بیشتر، باعث شده‌اند تا سیستم‌های بهزیستی و تامین اجتماعی با فشارهای بیشتری مواجه شوند. با این‌حال، فرصت‌های زیادی نیز برای بهبود این سیستم‌ها وجود دارد. در ادامه به برخی از تجارب جهانی موفق در این زمینه اشاره میکنیم.

تجارب جهانی

• استفاده از فناوری‌های نوین در ارائه خدمات: کشورها با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند سیستم‌های اطلاعاتی و داده‌کاوی، توانسته‌اند بهره‌وری و شفافیت سیستم‌های خود را افزایش دهند. به عنوان مثال، استفاده از فناوری‌های دیجیتال در مدیریت اطلاعات بیمه‌های اجتماعی و بهزیستی، کمک کرده است تا خدمات با دقت و سرعت بیشتری ارائه شوند.
• توسعه برنامه‌های آموزشی: برنامه‌های آموزشی و ارتقای مهارت‌های کاری، نقش مهمی در کاهش بیکاری و افزایش اشتغال‌پذیری افراد داشته‌اند. این برنامه‌ها با هدف تقویت توانمندی‌های افراد و ارتقاء سطح تحصیلات و مهارت‌های شغلی آنها اجرا می‌شوند.
• افزایش شفافیت در عملکرد سیستم‌های بهزیستی و تامین اجتماعی: افزایش شفافیت و پاسخگویی در عملکرد این سیستم‌ها، اعتماد عمومی را بهبود بخشیده و از فساد جلوگیری می‌کند. ارائه گزارش‌های مالی شفاف و دسترسی عمومی به اطلاعات، از جمله اقداماتی است که در این راستا انجام شده است.

سازمان بهزیستی و تکالیف آن در مقوله سرپرستی

سازمان بهزیستی کشور، سازمانی است حمایتی که براساس قوانین و مقررات موجود با عرضة خدمات‌پیشگیری، اجتماعی، توانبخشی و آموزشی برای حفظ و ارتقای شاخص‌های سلامت و رفاه اجتماعی به منظور حمایت و توانمندسازی و ارتقای کیفیت زندگی گروه‌های هدف، فعالیت و نظارت می‌کند. این سازمان در سال 1359 از ادغام 14 سازمان، انجمن، واحد حمایتی، بیمارستان و … تشکیل شد.

در سال 1383 براساس قانون ساختار وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، این سازمان به همراه سازمان تأمین اجتماعی و سازمان بیمه خدمات درمانی، از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی منفک و به زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ملحق شد (گزارش عملکرد بهزیستی در دولت نهم، 1387).
به‌موجب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲ تکالیف مهمی برعهدة سازمان بهزیستی قرار گرفته است. هدف، تبیین نقش و جایگاه و حدود مداخلة سازمان بهزیستی در فرآیند فرزندخواندگی است. بعد از آن مفهوم فرزندخواندگی (فرزندپذیری)، آیین‌نامه‌ها و ضوابط و مقررات مربوط به آن بررسی شد.

کلام آخر

بهبود نهادهای بهزیستی و تامین اجتماعی، نیازمند مشارکت همه افراد جامعه است. هنرمندان خلاق و افراد علاقه‌مند می‌توانند با ایده‌ها و نوآوری‌های خود به بهبود عملکرد این ادارات کمک کنند. از شما دعوت می‌کنیم تا با ارائه نظرات و پیشنهادات خود، به بهبود کیفیت زندگی افراد و ارتقای خدمات بهزیستی و تامین اجتماعی کمک کنید. بیایید با هم، فصل رویشی را برای بهبود و رشد این ادارات با پتانسیل بالا آغاز کنیم.

منابع:

www.behzisti.ir

Iravani, M. (2012). A social work study on welfare receivers’ quality of life. Management Science Letters, 2, 221-228

Manasa, B., & Naik, C. (2016). Employee Welfare and Social Security; A Study of Select Cement Units in Andhra Pradesh and Telangana. Paripex Indian Journal Of Research, 5

Cuadrado-Ballesteros, B., Mordán, N., & García-Sánchez, I. (2014). Is Local Financial Health Associated with Citizens’ Quality of Life?. Social Indicators Research, 119, 559-580